Spray, crème of olie? 16 tips over zonnebrand van experts (2025)

Het schap met zonnebrand is overweldigend: olie, lotion, sprays en crèmes, met een rijke verzameling aan labels en beloftes en een even grote verscheidenheid aan prijzen.

Een gezonde dosis scepsis helpt bij het navigeren tussen alle flessen en tubes. „Er staat veel reclame op zonnebrand, labels die geen wettelijke termen zijn maar wel de impressie van kwaliteit geven. Zoals dermatologisch getest–ik heb geen idee wat dat betekent”, zegt Lieve Brochez, hoogleraar dermatologie aan de Universiteit Gent.

Toch moet die scepsis niet omslaan in wantrouwen naar het product: zonnebrand vermindert het risico op verbranding en huidkanker. ‘Weren, kleren, smeren’, adviseren alle experts: de zon mijden tijdens de uren dat de zonkracht het hoogst is, de huid bedekken met (uv-werende) kleren, en onbedekte huid royaal insmeren met zonnebrand.

Claims op sociale media dat zonnebrand hormoonverstorend of zelfs kankerverwekkend zou zijn, zijn tot op heden niet bewezen. Terwijl er „stapels aan onderzoeken” zijn die bewijzen dat uv-straling huidkanker kan veroorzaken, zegt Brochez. „Uv-straling wordt geclassificeerd als een ‘groep 1-carcinogeen’, net zoals asbest of tabak. De oorzakelijke relatie met kanker is onomstotelijk bewezen.”

Hoe herken je zin en onzin in het zonnebrandschap? NRC sprak vier experts over hoe en wat te smeren.

1Factor 30 of factor 50? Herhaling is belangrijker

Minimaal factor 30, luidt het advies. Een Sun Protection Factor (ofwel SPF) van 30 belooft dat het 97 procent van de schadelijke uv-B-straling blokkeert, bij factor 50 is dat 98 procent. Dat verschil is minimaal, beaamt Marlies Wakkee, dermatoloog bij Erasmus MC Kanker Instituut, wat ze allebei een prima keuze maakt.

Bijna honderd procent bescherming klinkt hoog, maar dat percentage halen mensen eigenlijk nooit.„In de praktijk smeren mensen dunner, herhalen het niet vaak genoeg, en zweten of vegen het eraf. De daadwerkelijke bescherming van zowel SPF30 of SPF50 ligt dus veel lager.”

Een hogere SPF is een indicatie van een betere bescherming, maar betekent niet dat je ermee langer in de zon kan blijven, waarschuwt Klara Mosterd, hoogleraar dermatologie bij Maastricht UMC+: „Door zweten, huidverschilfering en de wrijving van kleren neemt de bescherming af”.

Belangrijker volgens haar: regelmatig bijsmeren. Zeker een paar keer per dag, maar het liefst elke twee uur.Liever een zorgvuldig aangebrachte factor 30, die je vaak herhaalt, dan eenmalig een slordig uitgesmeerde factor 50.

2Hoger dan factor 50+ gaat het niet

In de Europese Unie mogen producenten geen factor hoger dan 50 op de verpakking zetten, om misleiding te voorkomen. Factor 50 blokkeert 98 procent van de uv-B-straling; factor 100 blokkeert zo’n 99 procent. Het verschil is slechts één procentpunt, maar consumenten kunnen makkelijk geloven dat ze met factor 100 dubbel zo goed beschermd zijn. Dat heeft een vals gevoel van veiligheid. Bij producten die méér dan 98 procent blokkeren, staat daarom ’50+’ op de verpakking.

„De grens trekken bij 50+ is om te voorkomen dat mensen denken: ik heb factor 100 gesmeerd, nou, mij kan niks meer gebeuren”, zegt Wakkee. „Dat zorgt voor slecht zongedrag: mensen blijven langer in de zon, en smeren zich minder vaak opnieuw in.”

3Kies een zonnebrand mét uv A

Vroegtijdige rimpels voorkomen? Smeer dagelijks zonnebrandcrème, is vaak het advies. Maar dan wel met uv A-bescherming.

Zowel uv A- als uv B-straling kan de huid beschadigen en huidkanker veroorzaken, waarschuwt Wakkee. Ze deelt een ezelsbruggetje om ze te onderscheiden: uv A staat voor aging (veroudering), en uv B staat voor burning (verbranding). Uv A-straling dringt dieper in de huid door, waar het huidveroudering, rimpels en pigmentvlekken veroorzaakt. Het gaat door glas heen, en is het hele jaar door aanwezig. Uv B-straling piekt in de zomer en komt niet verder dan de opperhuid waar het verbranding veroorzaakt.

De factor die op de zonnebrand staat, gaat over de bescherming tegen verbranding, en dus hoofdzakelijk uv B-straling.

Staat er een ‘UVA’-cirkel op de fles? Dan ben je ook beschermd tegen schadelijke uv A-stralen. Het betekent dat de UVA protection factor (UVA-PF) minstens een derde is van de SPF-waarde.

De ‘UVA’-cirkel betekent dat het product de Europese minimumnorm haalt, maar verder onderscheid is onduidelijk. „In Nederland zie je geen verschil tussen een product met een goed of slecht uv A-filter”, zegt Arjan van Dijk, onderzoeker bij het RIVM en voorzitter van het Zonkrachtactieplatform (ZAP). „Het is in de Europese Unie zelfs toegestaan om producten te verkopen zonder uv A-bescherming. Dan staat de cirkel er gewoon niet op.” Goed opletten dus.

4Zonnebrand gekozen? Smeer dikker dan je denkt, en dan nog dikker

Zonnebrand wordt getest met een specifieke laagdikte: 2 milligram per vierkante centimeter huid. Een volwassene heeft 1,5 tot 2 vierkante meter aan huidoppervlakte. Dat betekent dat je zo’n 40 milliliter per smeerbeurt nodig hebt. Een zonnebrandfles van 100 milliliter moet dus na drie keer volledig insmeren wel op zijn.

Maar zo goed smeert eigenlijk niemand, zegt hoogleraar Brochez. „Onderzoek toont aan dat mensen slechts de helft tot zelfs een kwart smeren van de aanbevolen hoeveelheid. We bereiken dus haast nooit de beschermende factor die op de fles staat.”

Volgens Van Dijk is dat niet de consument aan te rekenen. „Niemand smeert in het echt pindakaaslaagdikte. Het verwijt moet niet zijn: je smeert te dun, nee, producenten testen te dik.”

Welke richtlijn kan je aanhouden tijdens het smeren? Het Huidfonds tipt de regel van zeven: 1 theelepel voor je gezicht, 2 theelepels zonnebrandcrème voor borst en rug, 2 theelepels zonnebrandcrème voor schouders, armen en handen en 2 theelepels zonnebrandcrème voor benen en voeten.

5De prijs zegt weinig

Is een dure zonnebrand beter dan een goedkope? Nee, zeggen de experts.

De Consumentenbond test elk jaar tientallen merken zonnebrand en bewijst keer op keer dat het beste merk niet per se het duurste is, en het goedkoopste niet het slechtste. En dat terwijl de prijs flink kan verschillen. De goedkoopste zonnebrand in de test kost 2,40 euro per 100 milliliter, de duurste 23 euro per 100 milliliter. Smeerbaarheid, geur en structuurkunnen het prijsverschil verklaren, volgens De Consumentenbond.

Dure zonnebrand heeft ook een risico, zegt Van Dijk: dat je hem krenterig gaat gebruiken. „Dan zit je op het strand en denk je: zo’n dure fles ga ik niet in een middag leegtrekken”. Hij ziet liever een goedkope fles waarmee je royaal smeert dan een dure waarmee je zuinig doet „Het belangrijkst is dat je een product gebruikt dat je fijn vindt; ongeacht de prijs.”

Gierig kopen mag, gierig smeren niet.

6Waterproof is een illusie, waterresistent niet

In de Europese Unie mag zonnebrand niet beloven waterproof te zijn, om misleiding te voorkomen. Geen zonnebrand is namelijk volledig bestand tegen water.

Toch is het goed om een product te kiezen met een waterresistente technologie, er staan namelijk ook genoeg producten in het schap die „een dergelijke technologie überhaupt niet hebben”, zegt hoogleraar Mosterd. „Een goede waterresistente zonnebrand legt een laagje op de huid die in het water enigszins blijft zitten, en niet gelijk van je af spoelt als je in het water springt.”

Zoek naar ‘waterresistent’ of ‘super-waterresistent’ op de verpakking. Een product is waterresistent als het na de test – waarbij iemand twee periodes van twintig minuten onder water gaat – de helft van de originele SPF-bescherming behoudt. Bij ‘super-waterresistent’ wordt die periode verlengd tot vier keer 20 minuten onder water.

De bescherming neemt hoe dan ook af: bijsmeren na een plons in het zwembad of de zee is altijd een goed idee.

7Aftersun is geen wondermiddel

Een hoek van het zonnebrandschap is gevuld met lichtblauwe verpakkingen met beloftes te ‘verkoelen’, te ‘hydrateren’, en te ‘kalmeren’. Is aftersun een goede koop?

„Ten eerste hoop ik dat je het niet nodig hebt, want het betekent waarschijnlijk dat je al verbrand bent”, zegt dermatoloog Wakkee. „En als je íéts smeert, dan zou ik niet snel voor aftersun kiezen. Maar gewoon een vochtinbrengende, fijne crème. Waar zo min mogelijk andere bestanddelen in zitten. Niet geparfumeerd, geen alcohol, geen menthol. Niks wat je huid uitdroogt of irriteert.”

Een groot schap aftersun roept voor Wakkee ook de vraag op: welke boodschap draagt het uit? „Het lijkt uit te stralen: als je verbrandt hebben we dit middel om het goed te maken – dat geeft het foute signaal. De schade is al gebeurd, een aftersun kan dat niet herstellen.”

Preventie is het belangrijkst. Toch verbrand? Vermijd de zon en drink veel water.

8Goede koop: de multifunctionele SPF-lippenbalsem

Een lippenbalsem met SPF is volgens Wakkee daarentegen „absoluut geen onzin”. Het beschermt tegen de zon en voorkomt pijnlijke, verbrande lippen. „Het is een plek die we vaak vergeten in te smeren,” zegt dermatoloog Wakkee, die vaker patiënten ziet met huidkanker op hun lippen, handruggen, oorschelpen en kale hoofden.Juist de plekken die vaak onbeschermd zijn door kleren of zonnebrand.

Een SPF-lippenbalsem is daarnaast multifunctioneel. Zonnebril vergeten? „De stick laat zich ook makkelijk op je oogleden smeren.”

9Minerale versus chemische filters

Het idee dat chemische filters de uv-straling absorberen, en minerale filters de straling weerkaatsen, is achterhaald volgens onderzoeker Van Dijk. „Ze absorberen allebei uv-straling.” Alleen trekken chemische filters in de huid, en leggen minerale filters een laag op de huid.

Vooral rondom chemische filters ontstond op sociale media ophef dat de stoffen hormoonverstorend of zelfs kankerverwekkend zouden zijn. Studies die concludeerden dat mensen die veel zonnebrand gebruikten later een hoger risico op huidkanker hadden, laten zich verklaren doordat mensen die veel zonnebrand smeren ook meer en langer in de zon zitten, volgens Brochez. „Dan gaat het dus om een verkeerd gebruik van zonnebrand, omdat mensen een vals gevoel van veiligheid ervaren als ze zich hebben ingesmeerd.”

Wakkee vergelijkt het met kogelvrije vesten: „Mensen die kogelwerende vesten dragen, worden ook vaker opgenomen voor schotwonden, maar dat betekent niet dat zo’n vest niet beschermt.”

In de praktijk hebben de meeste zonnebrandproducten een combinatie van beide filters. Als je echt op zoek gaat naar een minerale zonnebrand, zijn de werkzame stoffen meestal zink of titaniumdioxide. Het nadeel: ze smeren vaak minder soepel en kunnen een witte waas achterlaten die vaak erg zichtbaar is, vooral op een donkere huid.

Voor ouders met jonge kinderen kan de witte waas net een voordeel zijn, tipt Mosterd. „Kleine kinderen vinden een witte waas niet erg, en door de zink zie je als ouder goed waar je je kind hebt ingesmeerd, en waar niet.”

10Olie, spray, of toch de crème

Zonnebrandolie heeft een slechte reputatie, omdat ze vroeger vaak niet meer bescherming boden dan factor 2 of 6. Inmiddels hebben die varianten in de drogisterij plaatsgemaakt voor een olie met factor 30 of 50. Olie, spray of crème moeten allemaal voldoen aan Europese richtlijnen: de een is dus niet per se veiliger dan de ander. Toch hebben dermatologen een voorkeur.

„Als ik mag kiezen, dan zou ik zeggen: kies voor een crème”, zegt dermatoloog Wakkee. „Want je moet best wel een dikke laag smeren en je ziet goed waar je hebt gesmeerd en welke plekken je hebt gemist. Een olie smeer je sneller te dun.”

Ook hoogleraar Mosterd geeft de voorkeur aan een crème. „Als je een flinke dot crème in je hand doet, en hiermee begint te smeren, word je gedwongen om het goed uit te smeren.”

Ook is het belangrijk je in te smeren vóór je de zon ingaat: de meeste zonnebrandcrèmes uit de drogisterij werken optimaal na een halfuurtje. De zonnebrand moet goed opdrogen, zodat je hem niet makkelijk weer afveegt, en hij heeft tijd nodig om de diepere huidlaag te bereiken.

11Skip de mist

In het schap liggen ook verstuivers die een nevel zonnebrand spuiten. Hoogleraar Mosterd is daarover niet te spreken. „Ik zag pubers bij het zwembad liggen die losjes sprayen met zo’n verstuiver en dan denken ze dat ze goed zijn beschermd. Dat is natuurlijk niet zo; het waait alle kanten op. Die paar druppeltjes die op de huid landen, bieden nooit de beschermingsfactor die de verpakking belooft.”

12IJzeroxidebeschermt een donkere huid tegen ‘zichtbaar licht’

Licht bestaat uit onzichtbare uv-straling én het zogenoemde ‘zichtbaar licht’. Een donkere huidheeftvan zichzelf een betere bescherming tegen uv B-straling – vergelijkbaar met een SPF 13 – maarisgevoeliger voor het ontwikkelen van pigmentvlekken door zichtbaar licht. Een gewone zonnebrand biedt daarvoor geen bescherming.

Een minerale filter met ijzeroxide kan hiervoor een uitkomst zijn, zegt dermatoloog Wakkee. „Dat is een minerale filter dat ook beschermt tegen zichtbaar licht en helpt om huidpigmentatie bij een donkere huid te voorkomen.”

IJzeroxide heeft van nature een beige of lichtbruine kleur en maskeert daarmee de witte waas die minerale filters vaak kunnen veroorzaken. De tint kan wel verschillen, dus uitproberen op je eigen huid is altijd een goed idee.

13Duurzaam kiezen? Geloof niet meteen het blije schildpad op de verpakking

Op veel verpakkingen staan veelbelovende labels met ‘ocean friendly’ of een blije schildpad. Deze logo’s zijn geen officiële keurmerken. Vaak betekent het dat er geen oxybenzonen of octinoxaten in het product zitten; deze stoffen zouden het koraal aantasten. Onder andere Aruba, Hawaï en Palau verboden al de verkoop van zonnebrand met deze stoffen.

Volgens Van Dijk is er onder onderzoekers „nog geen consensus”over welke stoffen precies de schuldige zijn.„Het is nog te vroeg om specifieke ingrediënten aan te wijzen.”

Voor wie twijfelt: minerale filters lijken voorlopig de duurzaamste keuze, maar nietmet nanotechnologie. In nanominerale filters zijn de deeltjes microscopisch klein gemaakt, waardoor ze geen witte waas achterlaten, zegt Wakkee, „alleen zijn die nanodeeltjes slecht voor het milieu.”

14Zonnebrand voor kinderen en baby’s

Het is belangrijk de kleintjes zo goed mogelijk te beschermen. Kinderen die verbranden door de zon, hebben later meer kans op huidkanker, waarschuwt KWF Kankerbestrijding.

KWF adviseert om baby’s tot 1 jaar zoveel volledig uit de zon te houden.Verder dienen kinderen goed beschermd te worden met kleding, een pet of hoed en zonnebrandcrème.Houd kinderen zeker uit de zon als de zonkracht het hoogst is (tussen 12.00 en 15.00 uur) en vergeet niet te smeren bij alle buitenactiviteiten én in de schaduw.

De kinderhuid is een stuk dunner, en daardoor niet alleen kwetsbaar voor de zon, maar ook voor irritaties. Kinderzonnebrand is dan een goede optie, tipt Wakkee. „Ook voor volwassenen met een gevoelige huid: ze zijn vaak niet geparfumeerd en hebben minder andere ingrediënten.”

15Zonnebrand voor je gezicht

Een normale zonnebrand kan je prima op je gezicht gebruiken, maar wie bang is voor prikkende ogen of verstopte poriën kan kiezen voor een variant speciaal voor je gezicht. Vaak hebben ze een lichtere textuur, en bevatten meer verzorgende ingrediënten.

Het is wel belangrijk om niet te veel producten te combineren. Smeer je ’s ochtends eerst een dagcrème en kort daarna een zonnebrandcrème, dan kan dat de werking van de zonbescherming verminderen, waarschuwt hoogleraar Mosterd. „Zonnebrand is ontwikkeld om zo goed mogelijk geabsorbeerd te worden door de bovenste huidlaag. Maar als je eerst een dagcrème smeert, legt dat een vettig laagje op de huid waardoor de zonnebrand minder goed intrekt.”

Weet je ’s ochtends al dat het een zonnige dag wordt? Sla de dagcrème over en smeer gelijk zonnebrand of gebruik een dagcrème met SPF.

16Een zonnebrand blijft niet voor eeuwig goed

Met de oplopende prijzen voor zonnebrand is het verleidelijk om eerst de voorraad van vorig jaar op te maken voordat je nieuwe koopt. Op zonnebrand staat vaak het ’12M’-symbool, wat betekent dat de fabrikant geen optimale werking garandeert na twaalf maanden. Maar moeten we écht alle halfgeopende flessen weggooien?

Hoogleraar Mosterd gebruikt zelf ook de flessen van vorig jaar, maar het is wel belangrijk dat je ervan bewust bent dat factor 50+ een jaar na opening niet dezelfde bescherming biedt. Dat komt voornamelijk door oxidatie: zuurstof tast de werking van de chemische filters aan. „Het zal nog iets werken, maar of dat factor 20, 30 of 40 is, weet je niet.”

Ga je op vakantie naar een tropisch oord, enthousiast watersporten of skiën? Dan is het verstandiger om nieuwe zonnebrand te kopen, zegt hoogleraar Brochez. Ook op plekken dichter bij de evenaar of op grotere hoogte ben je blootgesteld aan meer uv-straling. „Dan wil je absoluut voorkomen dat je een product gebruikt waarvan je de werking niet goed kent.”

Om je zonnebrand zo lang mogelijk goed te houden, is het slim om hem niet in de zon te leggen: als het product continu opwarmt en afkoelt, kunnen de chemische filters uit elkaar vallen. Dan kan een zonnebrand ook brokkelig worden. Als dat gebeurt kan je de tube toch het beste weggooien, zegt Mosterd. „Het lukt dan niet meer goed om de stoffen die tegen de zon beschermen gelijkmatig en egaal over je huid te verspreiden.”